استادیار گروه مامایی و بهداشت باروری دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه شرایط بحران و درگیری می تواند تاثیرات منفی را بر فرایند بارداری مادران داشته باشد گفت: بهتر است مادران باردار در چنین شرایطی، با تیم های تخصصی، مراقبین بهداشتی و مشاوران مامایی در ارتباط باشند.
دکتر صدیقه عبداله پور در گفتگو با وب دا، یکی از حساس ترین دوران زندگی زوجین و بخصوص خانمها را دوره بارداری دانست و اظهار کرد: در شرایط بحرانی و غیرمعمول مانند: سیل، زلزله، جنگ، پاندمی ها، سطح استرس در دوران بارداری میتواند تأثیرات منفی بر سلامت مادر و جنین داشته باشد و وقتی دوران بارداری با سایه تاریک جنگ همزمان میشود، نگرانی‌ها و اضطراب‌ها میتوانند چندین برابر شوند که این امر ممکن است تا سالها تاثیرات منفی بر روان مادران داشته باشد.
تبعات منفی استرس مداوم برای یک مادر باردار
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در ادامه خاطرنشان کرد: استرس مداوم میتواند منجر به زایمان زودرس، تولد نوزاد با وزن کم، اختلال در رشد مغز جنین و مشکلات رفتاری در آینده کودک شود، همچنین سیستم ایمنی مادر را تضعیف و خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف را افزایش دهد. بنابراین مدیریت شرایط بسیار اهمیت دارد.
وی در همین ارتباط تاکید کرد: هم اکنون که در کشور عزیزمان ایران، شرایط و اخبار و اطلاعات مرتبط با جنگ میتواند استرس زیادی به مادران باردار تحمیل کند، لازم است تا خانواده و مراقبین بهداشت و درمان بخصوص ماماهای عزیز با استفاده از مشاوره بحران به آنها کمک کنند تا بتوانند استرس ناشی از شرایط جنگ را مدیریت نمایند. این موضوع کاملا مقارن با شعار روز جهانی سال ١۴۰۴ "ماما حیاتی در هر بحران" می باشد و نقش حمایتی ماماها بیش از پیش در حفظ سلامت مادران و نوزادان کمک کننده است.
دکتر عبداله پور همچنین گفت : هنگامی که مادر بارداری تحت استرس شدید است، مغز وی چندین هورمون از جمله هورمونی به نام هورمون آزاد کننده کورتیکوتروفین ترشح می‌کند که این هورمون در حین زایمان برای ایجاد انقباضات رحمی تولید می شود و احتمال شروع زایمان زودرس را افزایش میدهد. همین طور این هورمون در هنگام استرس مزمن، ممکن است به سلولهای ماستسل موجود در رحم حمله کرده و باعث انتشار مواد شیمیایی در آنها شود که باعث سقط جنین میشود. این شرایط در حالی است که هم اکنون موضوع حفظ جوانی جمعیت و جلوگیری از سقط و زایمان زودرس با شرایط پیچیده ناشی از جنگ، در هم آمیخته و تاثیر نامطلوبی را بر روی سلامت مادر و نوزاد ایجاد مینماید.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در خصوص چگونگی مدیریت شرایط بحرانی توسط مادران باردار هم گفت: مادران عزیز حتما افکار خود را به خوبی شناسایی و با تیم تخصصی و مراقبین بهداشتی و مشاوران مامایی در ارتباط باشند و در این خصوص حتما برون ریزی عاطفی داشته باشند. صحبت کردن در مورد نگرانی‌ها و اضطراب‌ها با دوستان، خانواده نیز گاها میتواند کمک کننده باشد. اگر فردی مورد اعتماد در کنار مادر است بهتر است تا ابراز احساسات و صحبت کردن در مورد ترس‌ها پس از فروکش کردن وحشت اولیه، صورت گیرد و گاهی نوشتن احساسات نیز میتواند راهی برای تخلیه هیجانات باشد. خانواده و بخصوص همسر مادران باردار باید اگاه باشند که همدلی و گوش دادن فعال بسیار مهم است و زنان باردار در شرایط بحرانی نیاز دارند احساسات خود را بدون سانسور بیان کنند تا از طریق علایمی مانند گریه یا حتی عصبانیت، ترس، نگرانی خود را بروز داده و تخلیه هیجانی داشته باشند، لذا همسر یا خانواده باید گوش‌دهنده‌ای فعال و بی‌قضاوت باشند.
وی اضافه کرد: همسران باید بدانند که در شرایطی که کشور درگیر تنش‌های امنیتی ناشی از جنگ یا حملات موشکی است، مهم‌ترین و امن‌ترین پناه مادر باردار، خانواده‌اش است. همچنین توصیه می شود که مادران باردار در این شرایط بصورت وسواسی به آینده فکر نکنند و دچار فکر و خیال نشوند. گاهی تکنیکهای تن آرامی و ورزش‌های سبک و منظم، مانند یوگا، پیاده‌روی، دعا کردن و سلامت معنوی میتواند به کاهش استرس کمک کند. تمرینات تنفس عمیق، مدیتیشن یا ذهن آگاهی و تکنیکهای آرام‌سازی با استفاده از تکنیک های مدیریت خطر که از قبل برای رفع تشویش ذهنی برای آنها راه حلهایی اندیشه شده است، میتوانند به کاهش اضطراب و استرس کمک کنند. دوری از مناطق پرخطر، حضور در پناهگاه ایمن و همراهی با افراد مطمئن از مهم‌ترین اصول حفظ سلامت فیزیکی است که نگرانی مادران را از تهدید جسمی خودشان و جنین کم مینماید. داشتن تحرک در این دوران باعث آزاد شدن هورمونی به نام اندورفین در بدن میشود. اندورفین جزء هورمون‌های نشاط‌آور است که باعث ایجاد آرامش در بدن میشود. اطمینان از داشتن خواب کافی و منظم نیز میتواند به کاهش استرس ناشی از شرایط بحران کمک کننده باشد. دیدن تصاویر تخریب، شنیدن صحبت‌های کارشناسان رسانه یا دنبال‌کردن کانال‌های هشداردهنده، باعث ترشح هورمون کورتیزول در بدن مادر باردار شده و سلامت روان وی را تهدید می‌کند. مادران باردار میتوانند بدون اغراق آمیزی در پیگیری اخبار مرتبط با جنگ و تخریب و مرگ و میر هموطنان عزیزمان، زمان کافی برای فعالیت‌هایی که برای وی لذت بخش است، مانند گوش دادن به موسیقی، خواندن کتاب اختصاص دهند.
توصیه های تغذیه ای سالم در شرایط بحران برای خانمهای باردار
دکتر عبداله پور در خصوص سبک تغذیه ای مادران باردار در این ایام هم گفت: مصرف غذاهای سالم و مقوی برای حفظ سلامت جسمی و روانی در شرایط بحران مفید است. به عنوان مثال توصیه های تغذیه ای سالم در شرایط بحران برای خانمهای باردار که دسترسی به غذاهای تازه سخت میشود، شامل مصرف غذاهای ساده اما مقوی مانند: نان کامل، تخم مرغ، حبوبات پخته شده و سبزی ها باشد. همچنین در صورت نبود لبنیات تازه میتوان از کنجد، مغزها، شیرخشک، پودر اب پنیر استفاده کرد. از مصرف غذاهای مانده یا مشکوک یا فاسد پرهیز کنند و اب کافی بنوشند تا از کم آبی جلوگیری شود. خرما، کشمش، آلو و انجیر خشک جایگزین خوبی برای میوه هستند.
کمپوتهای کم شکر و یا آبمیوه های طبیعی بسته بندی شده در صورت دسترسی قابل استفاده بوده و میوه های خشک را با آب کافی مصرف کنند تا از یبوست احتمالی جلوگیری شود و در صورت نبود امکانات پخت و پز، کنسرو لوبیا و ماهی و عدسی به همراه نان خشک میتواند منبع مناسبی از پروتئین باشد. از آنجایی که مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه باعث بالا رفتن ضربان قلب میشود و به همراه خود بیخوابی را نیز در پی دارد، توصیه می شود که در شرایط بحرانی ناشی از جنگ که بیخوابی تشدید می شود، پرهیز کنند.
این استاد رشته مامایی متذکر شد: تهیه کیف زایمان اضطراری یکی دیگر از اقدامات مهمی است که استرس ناشی از آینده و اتفاقات احتمالی را کم مینماید و شامل وسایل ضروری مانند مدارک شناسایی، لباس تمیز برای خود و نوزاد، پتو، پوشک، وسایل بهداشتی اولیه، مقداری آب و غذای خشک و پرانرژی، و هرگونه داروی ضروری می باشد.
اپلیکیشن "مام آپ" ؛ کمک کننده در شرایط خاص مادران باردار
دکتر عبداله پور در پایان تاکید کرد: طی شرایط بحران که دسترسی به مراکز درمانی و مشاوره حضوری احتمالا محدود است، استفاده از گروه‌های حمایتی مجازی و مشاوره آنلاین مانند اپلیکیشن "مام آپ" به مادران باردار کمک می‌کند تا احساس تنهایی و ناامیدی نکنند. این فضاها امکان تبادل تجربه، دریافت راهنمایی و ایجاد ارتباط با افراد هم‌شرایط را فراهم می‌کنند و در شرایط بحرانی مانند جنگ، استفاده از مشاوره تخصصی میتواند به زنان باردار کمک کند تا بهتر با استرس مقابله کنند و سلامت روان خود و جنین را حفظ نمایند. در صورت بی‌توجهی به این شرایط در مادران باردار، احتمال افسردگی شدید پس از زایمان یا استرس پس از سانحه وجود دارد که در مادرانی که در دوران بارداری تجربه مستقیم جنگ، بمباران را داشته اند، تشدید می شود.